جزیره علم

شیردهی و روزه داری

دوران شیردهی یک مادر به سه قسمت اصلی تقسیم می شود:

1. شش ماهه اول که شیرخوار منحصراً باید از شیر مادر تغذیه نماید. شیرمادر حاوی پروتئین و اسید آمینه ها، چربی، ویتامین، سلولهای ایمنی، آنتی بادی، آب و املاح است که تمام نیازهای تغذیه ای شیرخوار را در این شش ماه تأمین می نماید. البته در برخی شیرخواران به دلیل رشد سریعتر، تغذیه کمکی می تواند از پنج ماهگی آغاز شود.
2. شش ماهه دوم که شیرخوار باید از شیر مادر و غذای کمکی تغذیه نماید. میزان اسید آمینه ها و پروتئنی های ضروری موجود در شیر مادر کفاف نیازهای تغذیه ای شیرخوار را نمی دهد. به علاوه دستگاه گوارش شیرخوار به تدریج آمادگی دریافت، و هضم و جذب مواد غذایی متنوع و جدیدی (غیر از شیر) را پیدا می کند.
3. یک سالگی به بعد که شیرخوار باید از غذای خانواده تغذیه نماید و شیرمادر تغذیه کمکی برای وی می باشد. هرچه سن کودک بالاتر رود و به دو سالگی نزدیک شود، ترکیبات پروتئینی و چربی شیر کمتر شده و میزان آب آن افزایش می یابد. شیر مادر در این دوران صرفاً ارزش کمکی در تغذیه فرزند دارد.

حکم فقهی

منطقی است حکم فقهی روزه داری در یک مادرشیرده بر اساس دوره های زمانی فوق متفاوت باشد:

1-      مادرشیرده تا شش ماهگی فرزندش نباید روزه بگیرد زیرا روزه داری میزان تولید شیر وی را کم کرده و حق شیرخوار ضایع می شود. البته ممکن است دلایل پزشکی برای ممنوعیت روزه داری نیز در مادر یا در نوزاد/شیرخوار وجود داشته باشند که اهمیت ممنوعیت زوهر داری را دو چندان می کنند.

2-      مادر شیرده از هفت ماهگی تا یک سالگی فرزندش می تواند روزه نگیرد مگر این که خلافش ثابت شود. اگر دلایل پزشکی به نفع تغذیه بیشتر شیرخوار باشد، مادر می تواند روزه نگیرد:

a.       عوامل شیرخواری: وزن بسیار کم در بدو تولد (کمتر از 1.5 کیلو)، سوء تغذیه شیرخوار، دو یا چند قلویی، . .

b.      عوامل مادری: وزن کم مادر (کمتر از پنجاه کیلو)، کم خونی قبل از بارداری، . .

3-      مادر شیرده از یک سالگی فرزندش باید روزه بگیرد مگر این که خلافش ثابت شود (که دلیل معتبر دیگری برای ممنوعیت روزه باشد).

اشتغال مادر شیرده

اگر مادرشیرده به کار دیگری در خارج خانه مشغول باشد، شیردهی بر کار اولویت دارد زیرا تغذیه حق شیرخوار است که با استنکاف مادر از شیردهی، پدر باید دایه/منبع دیگر تغذیه پیدا کند پس همسرش نمی تواند خرجی شیردهی را مطالبه کند پس کفاره روزه هایش بر عهده خودش است. در این حالت چند فرض است:

1. در شش ماهه اول، مادر شاغل باید کارش را تعطیل کند (مرخصی زایمان یا مرخصی بدون حقوق یا مرخصی استحقاقی) تا کفاره روزه هایش به عهده همسرش باشد. البته در صورت عدم امکان استفاده از مرخصی زایمان یا بدون حقوق یا استحقاقی، باز هم مادر شیرده باید به شیردهی بپردازد.
2. در شش ماهه دوم، مادر شاغل باید هم روزه بگیرد و هم کودکش را شیر بدهد یا از شیرخشک و غذاهای آماده استفاده نماید. در صورت روزه نگرفتن و اعلام نیاز همسر به درآمد مادر در تأمین هزینه های خانواده، کفاره روزه های مادر به عهده همسر خواهد بود.
3. در سال دوم، مادر شاغل باید هم روزه بگیرد و هم کودکش را شیر بدهد یا از شیرخشک و غذاهای آماده استفاده نماید. در صورت روزه نگرفتن و اعلام نیاز همسر به درآمد مادر در تأمین هزینه های خانواده، کفاره روزه های مادر به عهده همسر خواهد بود.

کفاره روزه

تقسیم بندی فوق از نظر حقوقی نیز برای شوهر/پدر نیز بسیار مهم است زیرا وی باید خرجی دوران شیردهی فرزندش را بپردازد که شامل کفاره روزه هایی می شود که مادرشیرده روزه نگرفته است. بنابر تقسیم بندی فوق،

1. پدر باید کفاره روزه هایی که همسرش به خاطر شیردهی تا شش ماهگی فرزندش خورده است، را بپردازد چه راضی باشد چه راضی نباشد.
2. پدر می تواند کفاره روزه هایی که همسرش به خاطر شیردهی از شش ماهگی تا یک سالگی فرزندش خورده است، را بپردازد. در صورتی که همسر شیرده اش دلایل پزشکی برای ممنوعیت روزه داری داشته باشد، این کفاره به عهده پدر است. اگر مادر شاغل نیز باشد و همسرش اعلام نماید که به درآمد مادر در تأمین هزینه های خانواده نیاز دارد، کفاره روزه های مادر در شش ماهه دوم به عهده همسر خواهد بود.
3. پدر تکلیفی ندارد که کفاره روزه هایی که همسرش به خاطر شیردهی بعد از یک سالگی فرزندش خورده است، را بپردازد بلکه این کفاره به عهده خود مادر است مگر آن که همسرش آن را تقبل نماید.

انتشار در جزیره علم در تاریخ 29/4/93 توسط: دکتر سید مهدی موحد ابطحی